6-sinf Adabiyot dars taqdimot. G'afur G'ulom Shum bola qissasidan parcha

Asar tilini o'rganamiz (6-sinf adabiyot darsligida berilgan G'afur G'ulomning Shum bola qissasi misolida) Har bir asarning mazmun-mohiyatini tahlil qilganimizda, eng avvalo, asarning badiiyligini ifodalovchi tiliga e'tiborimizni qaratamiz. Chunki asar tili tasvirlangan voqea-hodisani to'laqonli ochib berishga xizmat qiladi. O'quvchi bugungi kunda faqat keksa avlodlar nutqida yoki asarlarda uchraydigan izohtalab so'zlarning ma'nosini, shuningdek, shu so'zning qo'llanish variantlarini o'rgansa, badiiy asar tili yordamida asar qahramonlari bilan til topishadi, muhitni o'rganadi. Har bir kichik epizod, qo'llanilgan detallargacha ma'lumotga ega bo'ladi. Asosiyi, asar haqida tasavvur dunyosi shakllanadi. Bu esa, o'quvchining ijodiy fikrlashiga katta yordam beradi. Misol tariqasida, 6-sinf adabiyot darsligida G'. G'ulomining Shum bola qissasidan berilgan parchadagi ayrim izohtalab so'zlarning izohini keltiramiz. Bu qishloqda Sariboy bo'lis degan katta yer egasi bor ekan. Bo'lis - (r. volost - egalik qilmoq) o'tmishda Rossiya va unga tobe hududlarda uyezd tarkibidagi bir qancha qishloqni o'z ichiga olgan ma'muriy bo'linma. Asarda Sariboyning bo'lis nomini olishi ham katta yerga egalik qilishi bilan bog'liq. Uning ming tanoblab hisoblangan olmazoriga epchil qo'lli xizmatkor doim zarur bo'lib turar ekan. Tanob - (a. - arqon; pay)O'rta Osiyo xonliklarida - tomonlari 60 gazdan iborat bo'lgan maydonga teng yuza (yer) o'lchov birligi. Bu yerda bir tanob yerning o'lchovi ko'rsatilgan bo'lsa, shundan kelib chiqib Sariboyning yerini hisoblaymiz, ya'ni ming tanobni. Tanob so'zining omonimik variantlari: Yer o'lchash, chiziq tortishlarda ishlatiladigan uzun ip. Tanob tortmoq. Shohning amri bilan ming polvon va kal ikki kecha-kunduz yo'l tortib, g'osha tog'iga yetib, chortig'lar(chodirlar) tanobini tortib… yoteverdi. (Zulfizar va Avazxon dostoni) - degan dudmal maslahat berdi. Dudmal - nimaligi aniq bo'lmagan, har xil ...