11-sinf Biologiya dars ishlanma. Tirik organizmlarda o'z-o'zini idora etish organlari. Gumoral va nerv sistemasi evolutsiyasi

tumanidagi -sonli umumiy o'rta ta'lim maktabining bilogiya fani o'qituvchilari ning Tirik organizmlarda o'z-o'zini idora etish organlari: gumoral va nerv sistemasi evolutsiyasi mavzusida tayyorlagan taqdimoti REJA: Tirik organizmlarning o'z-o'zini boshqarish organlari. Nerv orqali boshqarish. Nerv sistemasining tiplari. Gumoral boshqarish. Immun boshqarish. Tirik organizmlarning muhim xususiyatlaridan biri o'z-o'zini boshqarish sanaladi. O'z-o'zini boshqarish - tirik organizmlarning fiziologik yoki biologik ko'rsatkichlarini muayyan va doimiy darajada avtomatik tarzda saqlash xususiyati sanaladi. Organik olamning turli tuzilish darajalari, ya'ni molekula darajasidan tortib, organizm darajasigacha o'z-o'zini boshqarishning aniq tizimi, xilma-xil ko'rinishlari mavjud. O'z-o'zini boshqarish mexanizmining ishga kirishishi uchun muayyan omil ta'sir ko'rsatishi, organizm ichki muhitidagi birorta kimyoviy modda (gormon yoki qand miqdori)ning konsentratsiyasi, ba'zi organlar sistemasi holatining o'zgarishi, organizmga yot moddaning kirishi yetarli sabab bo'ladi. Masalan, xloroplastlar yorug'lik ta'sirida sitoplazmada joylashgan o'rnini o'zgartirish xususiyatiga ega. Yorug'lik ko'p bo'lgan hollarda xloroplastlar go'yoki kuchli yorug'likdan himoyalanish uchun hujayra qobig'i atrofida, bulutli va yorug'lik kam bo'lgan kunlarda yorug'likdan ko'proq foydalanish uchun ular sitoplazmada bir tekis taqsimlanadi. Quyosh nuri ta'sirida xloroplastlar holati va joyining o'zgarishi hujayraning o'z-o'zini boshqarish mexanizmi orqali amalga oshadi. Bakteriyalar, bir hujayrali hayvonlar, bir hujayrali suvo'tlari va yuksak o'simliklarning jinsiy hujayralari uchun tashqi omillar (yorug'lik, kimyoviy moddalar, kislorod) ta'sirida o'zgarishi taksis deyiladi. Ko'p hujayrali organizmlarning hayotiy jarayonlari nerv, gumoral va immun sistemalar orqali boshqariladi. Sodda hayvonlarda nerv sistemasi bo'lmaydi, shu sababli ular tashqi muhit bilan aloqasi hujayra ichidagi suyuqlik orqali gumoral boshqariladi. Tirik organizmlarda nerv sistemasining paydo bo'lishi natijasida boshqarishning yangi shakli - nerv orqali boshqarish yuzaga kelgan. Nerv sistemasining rivojlanish darajasi bilan bog'liq holda nerv sistemasining ustuvorligi ...