9-sinf Biologiya dars ishlanma. Mendel qonunlari. Mendelning birinchi qonuni

-maktabning biologiya fani o'qituvchisi Mendel qonunlari. Mendelning birinchi qonuni mavzusida tayyorlagan DARS ISHLANMASI Irsiyat qonunlarini tahlil qilishni Mendel monoduragay chatishtirishdan - irsiy jihatdan bir juft belgisi bilan farq qiladigan ota­ona organizmlarni chatishtirishdan boshladi. Doni sariq va yashil no'xat o'simliklari chatishtirilsa, shu chatishtirish natijasida olinadigan birinchi avlod duragaylarning hammasida doni sariq bo'ladi. Qarama­qarshi belgi (donlarning yashilligi) go'yo yo'qolib ketadi. Shuningdek, doni silliq va burishgan o'simliklar o'zaro chatishtirilganda birinchi avlod (F1) silliq donli bo'lgan, qizil va oq gulli no'xatlarni o'zaro chatishtirilganda F1 (birinchi bo'g'in) qizil gulli bo'lgan. Mendelning birinchi avlod duragaylarining bir xilligi mana shunday namoyon bo'ladi. Donlarning sariq rangidan iborat belgi (yashil rang) yuzaga chiqishiga go'yo yo'l qo'ymaydi va F1 duragaylarning hammasi sariq (bir xil) bo'lib qoladi. Belgining ustun turishi dominantlik, ustun turadigan belgi dominantbelgi deb ataladi. Mendelning birinchi qonuni -dominantlik qonuni yoki birinchi bo'g'inda bir xillilik qonuni deb ataladi. Ko'zdan kechirilayotgan misollarda donning sariq silliq formalari, gulning qizil rangi, donning yashil, burishgan, gulning oq rangi ustidan domi nantlik qiladi. Qarama­qarshi, F1da namoyon bo'lmaydigan belgi retsessiv belgi deb ataladi. Dominant belgilar katta harflar bilan, misol uchun (A) retsessiv belgi esa kichik harf (a) bilan belgilanadi. Agar organizm genotipida ikkita bir xil genlar bo'lsa, bunday organizm gomozigota organizm deyiladi. Gomozigota organizm dominant (AA yoki BB) yoki retsessiv (aa yoki bb) holatda bo'ladi. Agar genlar bir­biridan farq qilsa, ya'ni biri dominant, ikkinchisi retsess iv (Aa yoki Bb) bo'lsa, bunday genotipli organizm geterozigota organizm deyiladi. Mendelning birinchi qonunini quyidagicha izohlash mumkin: agar bir juft belgisi bilan farq qiladigan gomozigota organizmlar o'zaro chatishtirilsa, F1 ...