11-sinf Biologiya fanidan dars ishlanma. Hayvonlarning hazm qilish organlari evolutsiyasi

-maktabning biologiya fani o'qituvchisi ning Hayvonlarning hazm qilish organlari evolutsiyasi mavzusida tayyorlagan DARS ISHLANMASI Deyarli barcha hayvonlar tayyor organik modda hisobiga oziqlanadi. Oziqlanish jarayonida bu moddalar murakkab o'zgarishlarga uchraydi va organizm uchun zarur bo'lgan moddalarga aylanib, qurilish materiali sifatida sarflanadi yoki oxirgi mahsulotlargacha parchalanib energiya hosil qiladi. Bir hujayrali organizm - amyobalar oziq moddalarni soxta oyoqlari yordamida qamrab olib, sitoplazmadagi suyuqlikdan hazm shirasi hosil bo'lishi natijasida oziq hazm bo'ladi. Hazm shirasi tarkibida oqsil, yog', uglevod va nuklein kislotalarni parchalaydigan fermentlar mavjud. Tuban ko'p hujayralilarda tana bo'shlig'i ichak vazifasini bajaradi. Oziq hujayra ichida hazm bo'ladi, hazm bo'lmagan qismi esa tana bo'shlig'iga, so'ngra og'iz orqali tashqariga chiqariladi. Yassi chuvalchanglarda dastlab uchi berk shoxlangan o'rta ichak paydo bo'lgan. Ozuqa og'iz teshigi orqali qisqa halqumga, u yerdan ichakka o'tib hazm bo'ladi. Hazm bo'lmagan qismi og'iz orqali tashqariga chiqarib yuboriladi. Ularning orqa ichagi va chiqaruv teshigi bo'lmaydi. Parazitlik qilib yashaydigan tasmasimon chuvalchanglarda ovqat hazm qilish soddalashib, oziq tana yuzasi bo'ylab so'rib olinadi. To'garak chuvalchanglarda hazm sistemasi og'iz, halqum, qizilo'ngach, o'rta ichak va orqa ichakdan iborat. Oziqning hazm bo'lmagan qismi anal teshigi orqali chiqarib yuboriladi. To'garak chuvalchanglardan boshlab orqa ichak va anal teshigi paydo bo'lgan. Molluskalarning ovqat hazm qilishi halqali chuvalchanglarnikiga o'xshaydi. Ulardan boshlab halqumida muskulli til, tilning ustida mayda tishchalar hosil bo'lgan. Hazm qilishda ishtirok etadigan bezlarning faoliyati ortadi. Jigar ishlab chiqaradigan suyuqlik oshqozonga quyiladi, bir juft so'lak bezlarining yo'llari esa halqumga ochiladi. Bo'g'imoyoqlilarda jag'lar faoliyati kuchayib, ular yordamida oziq maydalanadi. Bezlarning faoliyati ham kuchayadi. Masalan, o'rgimchaklarda zahar bezi ovqat hazm qilishda ham ishtirok etadi. ...