10-sinf Adabiyot fanidan Atoiy hayoti va ijodi dars taqdimoti

10-sinf adabiyot darsligi asosida 5-mavzu: ATOYI (XV asr) Atoyi XV asrda Balxda tug'ilgan. Atoyining hayot yo'li, shaxsiyati haqida ma'lumotlar juda kam. U asli Ahmad Yassaviylar nasabiga mansub bo'lgan Ismoil Ota avlodlaridan. Samarqand, Bux oro va Balxda yashagan. Mirzo Ulug'bek saroyida xizmat qilgan. Atoyi turkiy, fors va arab adabiyotlarini chuqur o'rgangan. Turkiy va fors tillarida ijod qilgan. Taxallusini mashhur shayx ota-bobolariga ishora qilib, «Ato» («Ota») deb olgan. Hozirgi Qozog'istonning Turbat qishlog'ida unga nisbat berilgan qabr bor. Navoiy («Majolis un-nafois») Atoyi hayoti va ijodi haqida to'xtalib: «Mavlono Atoyi Balxda bo'lur erdi. Ismoil ota farzandlar idindur, darveshvash va xushxulq, munbasit (ochiq chehrali) kishi erdi. O'z zamonida she'ri atrok (turkiy tilda so'zlovchilar) orasida ko'p shuhrat tutti. Bu matla' aningdurkim: Ul sanamkim suv yaqosinda paritek o'lturur, G'oyati nozuklukindin suv bila yutsa bo'lur. Mavlono ko'p turkona (sodda, ravon) aytur erdi» - deydi. Navoiy «Nasoyim ul-muhabbat» («Muhabbat shabadalari») asarida Ismoil ota Ahmad Yassaviyning inisi Ibrohim otaning o'g'li ekanini aytadi. Atoyi devoni qo'lyozmasining oxirida «Devoni Shayxzoda Atoyi» degan qayd Atoyining shayxlar oilasidan kelib chiqqaniga qo'shimcha dalolat bo'ladi. Atoyi g'azallarida muhabbat bilan bir qatorda boshqa hayotiy mavzular ham kuylangan. Atoyi ijodida Umar Xayyom ruboiylari va Hofiz g'azallaridagi kabi hayot zavqi, uning barcha go'zalliklari va lazzatlari may timsolida vasf etiladi. Atoyi lirikasida xalq iboralari, ta'birlar, maqol va matallar, og'zaki nutqqa oid so'zlar ko'p. G'azallarini, asosan, aruzning turli bahrlarida yozgan, ular orasida ramalda yozilganlari ko'proq; vazni yengil, misralari qisqa, so'zlari oddiy, uslubi sodda va ravon. Shuning uchun ham uning she'rlari xalq qo'shiqlar iga aylanib ketgan. Atoyi tajohil ul-orif, laff va ...