9-sinf O'zbekiston tarixi bir soatlik dars ishlanma. Turkistonda ilm-fan taraqqiyoti

Turkistonda ilm-fan taraqqiyoti 9-sinf O'zbekiston tarixi fani darsligi asosida 39-mavzu Tarix fanidagi yutuqlar XIX asr oxiri - XX asr boshlarida ilm-fan sohasida katta muvafaqiyatlarga erishildi. Bu muvafaqiyatlarga erishishda jadidlarning o'rni katta bo'ldi. Jadidlar tarixni xonlar, sultonlar va amirlar almashinuvi sifatida tasvirlash o'rniga xalq tarixning haqiqiy bunyodkori ekanligini o'quvchilarga tanishtira boshlashdi. Jadidlar Turkistonda savodxon va bilimdon kishilarni tarbiyalashda tarix fanining ahamiyatini yuqori baholar edilar. Mahmudxo'ja Behbudiy Turkistonning barcha aholisiga «hozirgi dunyoda yashash, ziyoli, komil va odil» bo'lish uchun o'z vatani tarixini o'rganish da'vati bilan murojaat qildi. Mahmudxo'ja Behbudiy Bu davrning yana bir yirik tarixchi olimi Muhammad Solih edi. U 25 yillik izlanishlaridan keyin «Tarixi jadidai Toshkent» (Toshkentning yangi tarixi) asarini yozgan. Asar Toshkent shahrining XIX asrdagi qiyofasi batafsil yoritilganligi bilan qimmatlidir. Muhammad Solih Xorazmlik mashhur olim Muhammad Yusuf Bayoniy ham avlodlarga ikki yirik tarixiy asarini meros qoldirgan. Bular «Xorazm tarixi» va «Shajarai Xorazmshohiy» asarlaridir. Muhammad Yusuf Bayoniy Rus tadqiqotchilari ham o'lkadagi tarix fani rivojiga sezilarli hissa qo'shgan. V. Vyatkin mahalliy tarixchilar bilan birgalikda ancha vaqt Ulug'bek rasadxonasi o'rnini izladi. Ulardan biri sharqshunos va arxeolog V. Vyatkin (1869-1932) bo'lib, u Samarqandda faoliyat yuritdi. V. Vyatkin 1908-yilda rasadxona binosi qoldiqlarini va rasadxonaga tegishli asbob-uskunalarning bir qismini topishga muvafaq bo'ldi. U «Shohizinda», «Cho'ponota», «Afrosiyob qo'rg'oni» asarlarini yozdi. Rus va o'zbek tillarini o'rganish bo'yicha qator darsliklar muallifi bo'ldi. Ulug'bek rasadxonasi Tabiiy fanlarning rivojlanishi O'rta Osiyoni imperiyaning bir qismiga aylandi deb hisoblagan mustamlakachi hukumat o'lkani faol o'zlashtirish maqsadida ilm-fanni rivojlantirishga ham harakat qildi. Eng avvalo, 1867-yilda mintaqaning bosh xaritasi tuzib chiqildi. Faqat XIX asrning 90-yillarida va ...