7-sinf Zoologiya 'Qushlarning ko'payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi' ko'rgazma

44-§. Qushlarning ko'payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017. Ko'payish davri. Qishki sovuq kunlar o'tib, havo isiy bosh lashi bilan qushlar ko'payishga tayyorgarlik ko'ra boshlaydi. Ayrim qushlar erta bahorda, boshqalari esa bahorning o'rtalarida ko'payishga kirishadi. Qushlarning ko'payish davri tuxumdan chiqadigan jo'jalar uchun oziqning mo'l-ko'l bo'lishiga bog'liq. Juft hosil qilishi. Ko'pchilik qushlarning erkagi va urg'ochisi ko'payish davrida juft hosil qiladi. Maydaroq qushlar, masalan, ko'pchilik chumchuq simonlar va musichalarning jufti faqat bir mavsum, yirtqichlar va boshqa yirik qushlar (laylaklar, qarqa ra lar) jufti uzoq yillar davomida saqlanib qoladi. Bir qancha qushlar bitta erkak va bir necha urg'ochilardan iborat gala hosil qiladi. Ayrim tovuqsimonlar (qurlar, karqurlar) vaqtinchalik juft hosil qiladi. Qushlar jufti saralanib tanlanadi. Erkak qushlar juftlanish oldidan sayraydi yoki raqsga tushayotgandek harakatlar qilib, urg'ochisini taklif etadi. Karqurlar va qurlarning xo' roz lari ochiq maydonda o'zaro bahs qilish uchun to'planishadi. Ular qanotlari va dumini yoyib, o'zini ko'rsatishga harakat qi ladi. Bu vaqtda ular o'rtasida qisqa muddatli jang ham bo'lib o'tadi. Uya qurishi. Ko'pchilik qushlar tuxum qo'yish uchun uya qu radi. Uyalarning shakli va tuzilishi juda xilma-xil bo'ladi. Yirtqich qushlar, laylaklar, kaptarlar, go'ngqarg'alar novda va butoqlardan oddiy kosasimon uya quradi. Qizilishton va chittak ka bi o'rmon qushlari daraxtlarning kovagida, o'rdak va turnalar yer da uya quradi. Qishloq qal dirg'ochlari uylarning bo'g'oti ostidagi yog'och to'sinlar usti ga yoki devorga yumaloqlangan loyni so'lagi bilan yopishtirib uya quradi. Ayrim qushlar, masalan, kakku, kayra uya qurmaydi. Kakku tuxumini boshqa qushlarning uyasiga tashlab ketadi. Kayra yalang'och qoyaga tuxum qo'yib, uni bosib yotadi. Tuxumning tuzilishi. Qushlar ning ...