8-sinf Fizika fanidan Magnit maydonning tokli o'tkazgichga ta'siri dars taqdimoti

8-sinf fizika darsligi asosida 53-mavzu: Magnit maydonning tokli o'tkazgichga ta'siri Amper kuchi Magnit maydonning tokli o'tkazgichga ta'sirini 1820-yilda Amper tajribada aniqlagan. Magnit maydon tomonidan o'tkazgichning to'g'ri qismiga ta'sir etuvchi kuch formulasi va Amperning tajribasi bilan tanisbib chiqamiz. Taqastmon doimiy magnitni gorizontal holda shtativga mahkamlaymiz. Shtativga osilgan o'tkazgichni taqasimon magaitning o'rtasiga joylashtiramiz. Taqastmon doimiy magnitni gorizontal holda shtativga mahkamlaymiz. Shtativga osilgan o'tkazgichni taqasimon magaitning o'rtasiga joylashtiramiz. Bunda o'tkazgichning magnit maydonda joylashgan qismining uzunligini A deb olamiz (149-a rasm). Zanjir ulanganda o'tkazgich harakatga keladi, ya'ni o'tkazgich magnitga tortiladi (149-b rasm). Agar magnitning qutblari almashtirib o'rnatUsa, o'tkaz­gich magnitdan itariladi. Metall (A=a b) qismi F kuch ta'sirida vertikaldan biror burchakka buriladi. Magnit maydon tomonidan shu maydonda joylashgan tokli o'tkaz-gich qismiga ta'sir qiluvchi kuch F, tok kuchi (), o'tkazgich uzunligi (At) ga hamda magnit induksiyasiga to'g'ri proportional bo'ladi. Bu ifoda M.A. Amper sharafiga Amper kuchi deyiladi. Bundan magnit induksiya ifodasini yozamiz: Bu ifodaga ko'ra magnit induksiyaning fizik ma'nosi - bu magnit maydonida perpendikular joylashgan, uzunligi 1 metr va o'tayotgan tok 1 A bo'lgan o'tkazgichga magnit maydon tomonidan ta'sir etayotgan kuchga son qiymati jihatidan teng bo'lgan kattalik: Chap qo'l qoidasi Magnit maydon tomonidan tokli o'tkazgichga ta'sir etuvchi kuchining yo'nalishini chap qo'l qoidasidan foydalanib aniqlash mumkin (150-rasm). Chap qo'lning kaftini unga magnit kuchi chiziqlari tik kiradigan qilib tutib, ochilgan to'rt barmoq tokning yo'nalishi bo'yicha tutib turilsa, 90°ga kerilgan bosh barmoq o'tkazgichga ta'sir etuvchi kuchning yo'nalishini ko'rsatadi. Tokli o'tkazgichlar ham xuddi doimiy magnitlardek o'zaro ta'sirlashadi. Bunga quyidagi parallel toklarning o'zaro ta'sirini kuzatish orqali ishonch hosil qilish mumkin. Tokli ...