7-sinf Fizika fanidan Impulsning saqlanish qonuni mavzusida ochiq dars ishlanma

7-sinf fizika darsligi asosida 37-mavzu: Impulsning saqlanish qonuni Yopiq sistema Fizikada tahlil qilinayotgan jismlar guruhiga jismlar sistemasi deyiladi. Sistemaga kiruvchi jismlar orasidagi o'zaro ta'sir kuchlariga ichki kuchlar, sistemadagi jismlarning sistemadan tashqaridagi jismlar bilan o'zaro ta'sirlashishi natijasida vujudga keluvchi kuchlarga esa tashqi kuchlar deyiladi. Sistemadagi jismlar faqat bir-biri bilan o'zaro ta'sirlashishsa va sistemaga ta'sir etayotgan tashqi kuchlar ta'siri o'zaro muvozanatda bo'lsa, bunday jismlar sistemasi yopiq sistema deb ataladi. Kosmik kemani uchirishda Yer bilan kosmik kema birgalikda yopiq sistema deb qaraladi. Chunki Quyosh, Oy va boshqa osmon jismlarining kosmik kemaga ta'sirini hisobga olmasa ham bo'ladi. Gorizontal sirtda bir necha sharcha bir-biri bilan to'qnashib, ta'sirlashayotgan bo'lsin. Agar sharchalarning sirtga ishqalanishi hisobga olmaydigan darajada kichik bo'lsa, bu sharchali sirtni yopiq sistema deb qarash mumkin Massa va tezliklari bir xil jismlar to'qnashuvi 1-tajriba. Bir tomoniga prujinali bufer mahkamlangan bir xil m massali ikkita aravachani gorizontal relsga 119-rasmdagidek qo'yamiz. Aravachalarga ta'sir etuvchi og'irlik kuchi va relsning reaksiya kuchi o'zaro muvozanatda bo'ladi. Shuning uchun qaralayotgan jismlar sistemasini yopiq sistema deb olish mumkin. Aravachalar to'qnashganda to'xtab qolishi uchun ularning biriga plastilin yopishtirib qo'yilgan. Aravachalarni bir xil υ tezlik bilan harakatlantirsak, birinchi aravachaning impulsi mυ ga teng bo'ladi. Ikkinchi aravachaning tezligi birinchi aravachaning tezligiga teng, lekin qarama-qarshi yo'nalgani uchun ikkinchi aravachaning impulsi −mυ ga teng bo'ladi. U holda ikkala aravachaning impulslari yig'indisi: bo'ladi. Aravachalar to'qnashganda plastilin orqali ular bir-biriga yopishib qo'ladi va to'xtaydi. Tezlik υ = 0 bo'lgani uchun har bir aravachaning impulsi nolga teng bo'ladi. 2-tajriba. Endi aravachalarning prujinali buferlari 120-rasmdagidek bir-biriga qarab tursin. Ikkala aravachaga kattaligi bir ...